De student toont aan dat zij op een kritische, nieuwsgierige wijze vanuit de verworven oriëntatiekennis komt tot een inhoudelijke verdieping van tijdvak 1.

Inhoud                                                                                                                                                                                                                                                                                                 Verdieping tijdvak 1                                                                                                                                                                                                                                                                Verdere verdieping tijdvak 1                                                                                                                                                                                                                                                 Structuur van tijdvakken

Verdieping Tijdvak 1

Kenmerkend aspect 1a

Gebeurtenis:                                                                                                                                                                                                                                                                                 De ijstijd brak aan en mensen moesten van ander voedsel gaan leven. Waar ze voorheen leefden van planten en zaden stapte ze nu over op het eten van dieren. Hier kregen ze niet alleen meer voedingstoffen van, maar de huiden konden gebruikt worden om ze te beschermen tegen de kou.

Ontwikkeling: Het gebruik van vuursteen om vuur te maken. Hiervoor gebruikte de eerste mensen ‘secundair vuur’, dat wil zeggen vuur dat afkomstig was van vulkanisme of bliksem. Toen de mensen leerden om zelf vuur te maken had dit enorme gevolgen voor de verdere ontwikkeling. Zonder vuur was er geen overgang geweest naar een landbouwsamenleving. Vuur bood fysiologische, ecologische en sociologische veranderingen.

Persoon:                                                                                                                                                                                                                                                                                Shaman woman. In 2008 is het graf van een vrouw gevonden. Dit lichaam wordt gezien als het oudste lichaam dat men ooit gevonden heeft. Naast de overblijfselen van de vrouw werden er offers gevonden: kleine botten van dieren, een vleugel van een arend en een voet van een ander mens. Men denkt dat het graf van de vrouw The Natufian culture hoort, zij waren nomaden. Er zijn ook andere graven gevonden van deze cultuur waar o.a. sieraden in werden gevonden. Dit zou stammen uit een latere periode. Het graf van deze vrouw is echter anders en dateert uit de tijd van jagers-verzamelaars, omdat de vrouw speciaal gepositioneerd zat en er een kring van schildpadschilden om haar heen was gemaakt (jachtoffers).

Verschijnsel: Kunstuiting als verschijnsel. Zo zijn in Spanje de (vermoedelijk) eerste rotstekeningen gevonden van de neanderthalers waarop zeehonden afgebeeld worden. Sommige wetenschappers zeggen dat deze vorm van kunstuiting functioneel was, dat het diende als schrift. Andere zeggen dat het puur als tijdverdrijf, en dus als kunst, bedoelt was. Wat het dan ook moge zijn, rotstekeningen blijven één van meest gevonden overblijfselen uit deze tijd.

Afbeelding:                                                                                                                          Dit plaatje representeert de manier waarop jagers- verzamelaars leefden en de rolverdeling van tussen mannen en vrouwen. Mannen gingen vaak jagen en de vrouwen gingen verzamelen. Ze hadden vaak hutten die makkelijk af te breken waren (zoals op de achtergrond te zien).

Kenmerkend aspect 1b

Gebeurtenis:                                                                                                                                                                                                                                                                      Neolithische revolutie is de ontwikkeling die het meest bekend is bij ons. Het overgaan van jagen en verzamelen naar de landbouw.

Ontwikkeling:                                                                                                                                                                                                                                                                             De technologische ontwikkeling kwam tot stand tijdens het ontstaan van de landbouw. Voorheen werd er voornamelijk gebruik gemaakt van vuursteen in de meest ruwe vormen, maar toen de landbouw ontstond werd de ruwe vorm omgezet tot geavanceerdere en gepolijste vormen. Er werden ook werktuigen gebouwd om het werk te verlichten. Ivoor en hertshoorn waren hier belangrijke materialen voor.

Persoon:                                                                                                                                                                                                                                                                                        Otzi heb ik als persoon gekozen voor dit kenmerkend aspect. Hij is kenmerkend voor dit aspect, omdat hij gevonden werd met een koperen bijl. In de tijd dat hij leefde had er al een ontwikkeling plaatsgevonden. Hij leefde in de kopertijd, een tijd waarin mensen koper leerde bewerken om er gereedschappen van te maken. Deze gereedschappen waren nodig in de landbouwsamenleving en zo staat Otzi in verband met het ontstaan van de landbouw en de landbouwsamenleving.

Verschijnsel:                                                                                                                                                                                                                                                   Klimaatverandering is een gebeurtenis die vaak gekoppeld wordt aan dit aspect. Het is anders lastig te verklaren waarom de eerste mensen ineens van levenswijze veranderde. Doordat het klimaat veranderde rond 10 000 v.Chr. waren veel dieren genoodzaakt weg te trekken uit de gebieden waar ze al jaren leefden. Ook de vegetatie veranderde en oude voedselbronnen verdwenen. De jagers en verzamelaars waren dus genoodzaakt om langzaam mee te trekken met het voedsel. Een van de plekken waar het klimaat het gunstigst was, was de vruchtbare halve maan. Dit gebied lag tussen de Eufraat en de Tigris, twee grote rivieren in het Midden-Oosten. Dankzij het veelzijdige klimaat (de regelmatige regenval en het anderzijds droge dagen) waren er veel soorten gewassen en was de grond erg vruchtbaar. Het blijft erg moeilijk om zoiets als klimaatverandering aan te tonen wanneer het zo lang geleden gebeurt is. Toch is dit waar de historische klimatologie zich mee bezighoudt.

Kenmerkend aspect 1c

Gebeurtenis:                                                                                                                                                                                                                                                                             Het ontstaan van hiërarchie is een belangrijke gebeurtenis uit deze tijd. Doordat er een overvloed was aan voedsel (de landbouw ging immers ontzettend goed) was niet iedereen meer nodig op het land. Hierdoor gingen mensen zich specialiseren en ontstond er een gelaagde bevolking. Er vormde zich een stedelijke hiërarchie die als volgt luidde: Koning, priesters, ambtenaren, kooplieden en boeren.

Ontwikkeling:                                                                                                                                                                                                                                                                            De ontwikkeling van het schrift. In deze tijd kwam het eerste schrift tot stand. Dit kwam mede omdat er ook handel ontstond. Handelsafspraken moesten vastgelegd worden en daar kwam het schrift tot stand. Ook werden er vanaf dat moment verhalen opgeschreven en wetten genoteerd. Het schrift kreeg een belangrijke rol in de samenleving.

Persoon:                                                                                                                                                                                                                                                                                  Sargon van Akkad was de stichter van de dynastie van Akkad en de eerste stichter van een groot Semitisch rijk in Mesopotamië (regeerde van 2334 – 2279 v.Chr.). Hij deed een staatsgreep in Kisj en won daarna verschillende oorlogen waardoor zijn rijk groter werd.

Verschijnsel:                                                                                                                                                                                                                                                                               De codex Hammurabi is het oudste wetboek uit het antieke Mesopotamië. Het wetboek was openbaar zodat iedereen deze kon lezen, indien ze dat konden. Er werden strenge regels gehanteerd, zo waren de meeste sancties een vorm van de doodstraf. Het wetboek was in steen gegrift.

Verdere verdieping

Is de neolithische revolutie wel een revolutie? Dit is blijkbaar een vraag waar meerdere wetenschappers onderzocht hebben. Deze revolutie vond namelijk plaats in verschillende regio’s. in sommige plekken zijn deze veranderingen dan ook snel verlopen, zo snel dat sommige wetenschappers spreken over een neolithische revolutie. Echter, lang niet overal verliep deze ontwikkeling zo snel en dan zou er eerder sprake zijn van een evolutie. De dikke van Dale geeft deze definities voor beide begrippen:

evo·lu·tie (de; v; meervoud: evoluties) 1geleidelijke ontwikkeling of groei
re·vo·lu·tie (de; v; meervoud: revoluties) 1plotselinge verandering in de bestaande toestand.

De voorstanders van het woord revolutie in deze zaak beweren dat het hoe dan ook een revolutie moet zijn geweest. Onder hen was Vere Goron Childe, hij bedacht de term. Naast de snelheid van de verandering speelt de impact ook een rol volgens hen. De landbouw is immers een enorme ommekeer geweest voor mens, dier en omgeving.
Aan de andere kant het je historici als R.C. MacNeish die wel sprak over een evolutie.
Maarten van Rossum stelt: “Wat we meestal bedoelen met het woord ‘revolutie’ is een opmerkelijke tempoversnelling in het traag verlopende historische veranderingsproces.” Hij stelt echter ook de vraag hoe lang zo’n tempoversnelling dan mag duren, wil het nog een revolutie genoemd worden.
De neolithische revolutie heeft ruim tienduizenden jaren geduurd (mondiaal), maar heeft fundamenteel wel veel betekend. Zonder deze gebeurtenis waren er geen steden, landbouw, etc.